به اعتقاد برخی دانشمندان نام «عبرانی» را کنعانیان پس از ورود حضرت ابراهیم به سرزمین کنعان به او داده‌اند، زیرا عبرانی از ماده «ع‌ب‌ر» به معنای گذر کردن از نهر آب است، به اعتبار اینکه حضرت ابراهیم از رود فرات عبور کرد و وارد کنعان شد. تاسیس یهودیت به مبعوث شدن موسی به پیامبری برمی‌گردد که براساس گفته تورات خداوند به حضرت موسی و عده نجات‌یافتن بنی‌اسرائیل از دست مصریان و برگرداندن سرزمین کنعان را می‌دهد.زرتشت چند قرن پس از ورود آریاییان به ایران از میان آنان برخاست، آریاییان را به آیین تازه‌ای دعوت کرد و آیین مغان را برانداخت. زرتشتیان به نام‌هایی چون «گبر»، «مجوسی» و «پارسی» خوانده می‌شوند. «المجوسی» در قرآن (حج:17) در کنار پیروان ادیان دیگر یافت می‌شود.
اکثر علمای اسلام زرتشتیان را اهل کتاب دانسته‌اند. صورت تحول یافته آیین زرتشت را آیین مزدیسنا می‌نامند؛ مزدیسنا در لغت به معنای ستایش مزداست.زرتشت، ایرانی و اهل آذربایجان بوده است. محل برانگیختگی او را کوهی نزدیک دریاچه ارومیه می‌دانند. مشهورترین نظریه برای زمان زرتشت این است که در سال 660 قبل از میلاد به دنیا آمد و در سال 630 (قبل از میلاد) در سن 30 سالگی به پیامبری مبعوث شد و در سال 583 در سن77 سالگی در آتشکده‌ای در بلخ در حمله قومی ویرانگر به شهادت رسید.
عیسی در شهر بیت‌ا‌للحم در 8 کیلومتری شهر اورشلیم از مریم باکره زاده شد. قبل از بعثت حضرت عیسی، یحیی‌بن زکریا در سرزمین یهود به موعظه مردم می‌پرداخت. پس از او حضرت عیسی دنباله کار او را گرفت و به ارشاد و رهبری مومنان پرداخت.
آنچه به گونه‌ای بسیار مجمل آمد شمه‌ای از تاریخ 3 دین یکتاپرستانه‌ای بود که اکنون در کنار هموطنان مسلمان خود در ایران به گونه‌ای مسالمت‌آمیز و از سر برادری و برابری روزگار می‌گذرانند.اما شأن آوردن این مقدمه برگزاری نشستی با عنوان «یاد بگیریم با هم زندگی کنیم» بود که با حضور حجتالاسلام دکتر کاملان، مهندس آرش آبایی، دکتر موبد اردشیر خورشیدیان و اسقف رمزی به نمایندگی از ادیانی که در ایران زندگی می‌کنند در روز دوشنبه 25شهریور در محل موسسه گفت‌وگوی ادیان برگزار شد.
در این نشست که به روال 5 سال گذشته به مناسبت برگزاری هفته جهانی صلح و گفت‌وگوی ادیان برگزار شد، نکات مشترکی درباره اینکه چگونه می‌توان به منشوری برای صلح جهانی و زندگی مسالمت‌آمیز از راه دین دست یافت به بحث گزارده شد.
مهندس آبایی از جامعه کلیمیان تهران، محور مقاله‌اش را تمرکز بر مشترکات اجتماعی و انسانی ادیان علاوه بر مشترکات الهی و معنوی آنها عنوان کرد و از این مسئله به عنوان یکی از نمونه‌های مغفول مانده در تاریخ ادیان یاد کرد و افزود: «خداوند انسان را به شکل معنوی خودش و به شکل معنوی الهی‌اش آفرید. براساس روایتی در تفاسیر یهودی، که در تلمود هم ذکر شده است علت اینکه خداوند یک انسان آفرید و همه انسان‌ها را از آن یک نفر منشعب نمود این بود تا برای آیندگان آشکار کند که همه انسان‌ها از یک نفر به وجود آمده‌اند و هیچ‌کس بر دیگری برتری ندارد و دلیلی برای اعمال تبعیض نیست.»
وی بزرگترین مانع همزیستی جوامع مختلف دینی را بی‌عدالتی و تبعیض دینی عنوان کرد، چنان که ریشه‌های عمده تبعیض دینی در باور متصلبانه افراد به حقانیت مطلق اعتقادات دینی خود و به طور متقابل باور به اینکه عقاید سایر ادیان باطل و بی‌ثمر است. همچنین اقدام و اعلام برای طرد و نادیده‌گرفتن ادیان و سوءاستفاده سیاستمداران از اختلافات میان ادیان و مذاهب را از دیگر موانع همزیستی جوامع دینی برشمرد.
چنانکه آشکار است گفت‌وگوی بین ادیان با تکیه بر مشترکات بین دینی صورت می‌گیرد که در یک صورت‌بندی عبارتند از: ایمان به خدای واحد، وحی و نبوت، نجات و رستگاری، رستاخیز و جهان پس از مرگ. اما به گفته آبایی علاوه بر بخش الهی و عبادی ادیان که رابطه بین خدا و انسان را بیان می‌کند، حجم قابل توجهی از احکام دینی به روابط کاملا انسانی و اجتماعی اختصاص یافته است. تورات کتاب مقدس یهودیان در یکی از معروف‌ترین بخش‌هایش تحت عنوان 10 فرمان انسان‌ها را به مواردی چون؛ منع بت‌پرستی، منع بی‌حرمتی به نام خداوند، قداست روز شنبه، احترام به والدین، منع قتل، منع زنا، دزدی و دروغگویی و چشم طمع نداشتن به اموال ممنوع دستور می‌دهد.
با مروری بر این 10فرمان به طور مشخص 6فرمان کاملا زمینی است و روابط میان انسان‌ها را توضیح می‌دهد. مهندس آرش آبایی در انتهای سخنرانی‌اش راهکارهایی برای نزدیک‌تر کردن و عملی‌تر شدن همزیستی ادیان مختلف ارائه داد که به شرح زیر است: 1- توجه به جنبه‌های اخلاقی، انسانی، اجتماعی و آموزه‌های دینی به مثابه نتیجه و ادامه احکام عبادی و آیینی هر دین، 2- کمرنگ کردن نقاط افتراق و اختلاف احکام و وقایع تاریخی دینی، 3 - توجه به اینکه گفت‌وگو و فضای مباحث درون دینی نیز همانند فضای بین دینی باید عاری از کینه و تصلب و سرشار از احترام متقابل باشد و ما باید در محافل خصوصی‌مان هم ملزم به رعایت این ادب باشیم.
حجتالاسلام والمسلمین دکتر محمدصادق کاملان در این نشست به نمایندگی از دین اسلام سخن گفت. وی در ابتدا به اشتراکات فراوان نکات عمده مقاله‌اش با سخنرانی قبلی، بدون اطلاع قبلی از اهداف نگارنده اشاره کرد و این چنین به تفکیک ابعاد مختلف عنوان سمینار پرداخت:
«اگر چه عنوان سمینار (یاد بگیریم چگونه با هم زندگی کنیم) است و ممکن است بیشتر ذهن را متوجه به ساحت عملی و رفتاری کند ولی به نظر من این بحث دارای 2 بعد است: الف) بعد نظری ب) بعد عملی و رفتاری. در بخش نظری ابتدا باید مشترکات و اختلافات ادیان را دید تا دریابیم باید چگونه با هم روبه‌رو شویم.»
دکتر کاملان براساس آیه 69 سوره مائده که می‌فرماید «کسانی که ایمان آورده و کسانی که یهودی و صائبی و مسیحی‌اند، هر کس به خدا و روز بازپسین ایمان آورد و کار نیکو کند، پس نه بیمی برایشان است و نه اندوهگین خواهد شد.» تنها ملاک رستگاری انسان را ایمان به خدا و یوم آخر بیان کرد که البته این مسئله در تمام ادیان، مشترک است.
کاملان سپس با اشاره به جایگاه رفیع اخلاق در قرآن، 84 سوره‌ای را که در 13 سال اول بعثت پیامبر اکرم در مکه برایشان نازل شده بود خالی از آیات‌الاحکام و شریعت برشمرد و از اینجا به بخش سوم دین یعنی اخلاق واردشد: «در آیات مکی هیچ چیزی از واجبات و محرمات وجود ندارد بلکه فقط اواخر سال سوم در مدینه، آیات‌الاحکام و شریعت برایشان نازل می‌شود به طوری که از مجموع 6236 آیه قرآن، به اعتقاد شیعه و سنی فقط 500 آیه به آیات‌الاحکام اختصاص دارد و بقیه آیات پیرامون مسائل اخلاقی و مسائل تاریخی است.
نابراین حجم عظیم قرآن به اخلاق اختصاص دارد چنانکه قرآن هدف همه پیامبران را تعالی بخشیدن به افراد جامعه از نظر اخلاقی می‌داند و پیامبر اکرم تنها علت بعثتش را آموختن اخلاق کریمه به مردم بیان می‌کند پس خصیصه آشکار مسائل اخلاقی ریشه داشتن در فطرت انسان‌ها و عقلانیت انسان است.»
مدرس حوزه علمیه قم اخلاقیات را فرادینی دانست که این نشانگر وجود مشترکات بسیار زیاد و عمیق میان ادیان است. وی اختلافات ادیان را به واسطه شریعت و آن هم صرفا به لحاظ شکلی و صوری برشمرد و تفاوت میان شریعت‌ها را خواست خداوند خواند.کاملان نیز سخنانش را با تاکید بر قاعده طلایی اسلام، مخصوصا براساس فرمایش حضرت علی به امام حسن در نهج‌البلاغه به پایان رساند؛ «آنچه برای خود می‌پسندی برای دیگران هم بپسند و آنچه برای خود نمی‌پسندی برای دیگران هم مپسند.»که براساس رعایت این اصول و مشترکات، ادیان زندگی مسالمت‌آمیز خواهند داشت.
در قسمت دیگر این نشست دکتر اردشیر خورشیدیان، رئیس انجمن موبدان زرتشتی تهران سخنانش را چنین آغاز کرد: «راه در جهان یکی است و آن راه راستی است؛ پیامبر باستانی ایرانیان زرتشت می‌فرماید به سخنان بهین گوش فرا دهید و با اندیشه روشن در آن بنگرید. هر مرد و زن باید خود راه خویش را برگزیند.
براساس اینکه باور و اعتقاد است که خلق و خوی ما را می‌سازد، اخلاق قانون می‌نویسد و قانون امنیت و عدالت برقرار می‌کند، پس تنها باورهای انسان است که حقوق انسانی را تعیین می‌کند. به همین خاطر براساس دانش لغت‌شناسی واژه دئنای اوستایی، دیانای لاتین و دین عربی جز مفهوم دانش درون و بیدار کردن وجدان انسانی مفهوم دیگری ندارد. برهمین اساس دیندار کسی است که به همه انسان‌ها از هر جنس و نژادی که باشند به یک دید بنگرد و با وجدان بیدار و آگاه انسانی در پی شناخت راستی‌ها و استقرار خیر و نیکی در جهان باشد.
موبد اردشیر خورشیدیان دانسته‌های بشری را محصول 4 منبع علم لدنی، علم منقول، علم معقول و علم تجربی برشمرد و با این مبنا که دامنه اندیشیدن در مغز انسان نامحدود است ولی دامنه فعالیت و اندیشه او از راه منطق و تجربه بسیار محدود است یافته‌های پیامبران را از نوع علم لدنی یعنی محصول دل و احساس برشمرد که از حوزه عقل و تجربه بیرون است و از آنجا که این یافته‌ها از احساس و دل نشأت می‌گیرند باعث تفاوت در میان حتی پیروان یک دین در تفسیر کتاب مقدس می‌شود.
اسقف رمزی‌گرمو، از جامعه آشوریان ایران با تقسیم سخنانش به 2 بخش اعتقادی و سپس چگونگی همزیستی در زندگی روزمره، منشأ همزیستی یا زندگی کردن با هم را یکی از خواسته‌ها و صفات خدا برشمرد و نیاز به همزیستی را پیش از آنکه یک نیاز بشری باشد یک مطلب الهی‌د‌انست و ادامه داد: «خداوند به عنوان آفریننده مردم می‌خواهد همه مردم با هم یک زندگی مسالمت‌آمیز داشته باشند تا اینکه بتوانند روزی به سعادت کامل برسند. ما مسیحیان همانند دیگر پیروان ادیان توحیدی عمیقا به یکتایی خدا ایمان داریم. اما در بینش توحیدی ما، ایمان داشتن به یکتایی خدا به این معنی نیست که خدا تک و تنهاست. در خدای واحد یک زندگی مشترک و همزیستی بین 3شخص یعنی پدر، پسر، روح‌القدس شکل می‌گیرد و این معنای راز تثلیث اقدس است. بنابراین یک همزیستی از ازل در خدا وجود دارد و چون همزیستی در خدا وجود دارد خداوند می‌خواهد که بین خلق هم وجود داشته باشد.»
اسقف رمزی گرمو تعالیم کلیسا را براساس هدایت روح‌القدس دانست که طبق مکاشفه‌ای الهی به انسان تعلیم می‌دهد که هر انسان به صورت و شبیه خدا آفریده شد و در سفر پیدایش یعنی کتاب اول عهد قدیم خداوند در 6 روز اول آفرینش هر روز یک چیزی می‌آفریند و می‌گوید خوب است. وقتی که انسان را می‌آفریند می‌گوید خیلی خوب است؛ یعنی بالاتر از همه مخلوقات است چون انسان براساس صورت خدا آفریده شده است و حتی از لحاظ ارزش‌های معنوی مثل تفکر، تصمیم‌گیری و اراده نیز مانند خداست.
نماینده جامعه آشوریان تهران اولین شرط تحقق همزیستی مفید را شرط احترام گذاشتن و
محبت کردن به یکدیگر و احترام همراه با محبت و دوستی برشمرد و گفت: «انسان‌ها قبل از اینکه مسلمان، مسیحی، زرتشتی و یهودی باشند انسان هستند و بدون رعایت این شرط، زندگی مسالمت‌آمیز غیرممکن است. انجیل مقدس زیباترین صفتی که به خدا می‌دهد محبت است و اضافه می‌کند جایی که محبت هست آنجا خداست. محبت به معنای فداکاری، از خودگذشتگی، صداقت و الگوی کامل محبت شخص مسیح است و براین اساس ما باید محبت کنیم نه فقط به دوستمانمان بلکه به دشمنانمان، زیرا اولین کسی که به دشمنان خود محبت کرد مسیح بود و بر صلیب گفت ای پدر، کسانی که مرا مصلوب کردند ببخش.»
نماینده دین مسیحیت شرط دوم را برای زندگی پایدار میان ادیان احترام متقابل به معتقدات دینی دانست و شناسایی آموزه‌های ادیان دیگر را برای پیروان ادیان، مهم‌ترین راه رسیدن به گفت‌وگوی سالم برشمرد که نهایت این راه به تحقق عدالت اجتماعی و ترویج ارزش‌های اخلاقی و معنوی و ارتقای سطح زندگی مردم منجر می‌شود.
اسقف رمزی گرمو مهم‌ترین وظیفه پیروان ادیان توحیدی در هر جای دنیا را توجه خاص نسبت به قشر فقیر و محروم عنوان کرد و میزان پیشرفت جامعه را منوط به حمایت از افراد بی‌بضاعت برشمرد. وی ارتقای سطح زندگی مشترک را مهم‌ترین وظیفه متوجه پیشوایان و راهنمایان دینی دانست.در نهایت ایشان تحقق این شرط را مایه تسهیل و امکان همزیستی میان ادیان دانست.
هم نوع خود را دوست بدار
مهندس آبایی: در کل احکام تورات آیات زیادی بر نحوه رفتار با همنوعان، بدون ذکر دین یا عقیده آنها، مثل مجازات مجرمین، قوانین مربوط به خسارت و تجاوزات به حقوق مدنی، چگونگی کمک آبرومندانه به فقرا و حتی اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از وارد آمدن آسیب به دیگران ذکر شده که همه بیانگر بعد اجتماعی و انسانی دین است و نشانگر قانون طلایی است که مهم‌ترین آنها در سفر لاویان، فصل 19 تورات ذکر شده است که هم نوعت را مانند خودت دوست بدار که این حکم پایه اکثر احکام انسانی است که مورد توجه دین یهود است. دکتر کاملان: بعضی دین‌ها پرشریعت مثل اسلام و یهود و برخی کم شریعت مثل مسیحیت هستند ولی تاکیدشان بیشتر بر نکات اخلاقی و اعتقادی است.در مورد بخش اعتقادی، براساس آیه «ان‌الله خلق الآدم علی صورته، حقیقت انسانی، حقیقت خدا گونه است چنانکه در آیه دیگری خدا می‌فرماید همه انسان‌ها را از نفس واحده آفریدیم که باز هم نشانگر این است که انسان‌ها دارای یک گوهر هستند و از آنجا که در ایدئولوژی انسانی نفس انسانی همه حقیقت انسان را تشکیل می‌دهد اگر اختلافی هم میان انسان‌ها وجود دارد این اختلافات امور عرضی هستند و خداوند آنها را برای تغییر میان انسان‌ها قرار داده است وگرنه تنها ملاک برتری افراد در نزد خداوند تقوای آنهاست.
دکتر خورشیدیان : نخست، هرگز فکر نکنیم که همه حق تنها پیش ماست و کسانی که غیر از ما می‌اندیشند ناحق هستند. دوم، یاد بگیریم که به عقاید راستین و اندیشه برانگیز یکدیگر که از روی باورهای قلبی نیکو و احساسات پاک انسانی برمی‌خیزد احترام بگذاریم. سوم، بیشتر به مشترکات بین ادیان الهی توجه کنیم و از پرداختن به جزئیات پرهیز کنیم. پس از به کارگیری این امور باید از خدا بخواهیم که همواره خودمان را هوشیار و پویا، وجدانمان را بیدار و مهر را بین ادیان و مذاهب گوناگون موجود در جهان افزون نماید تا کج‌اندیشی و دروغ، نابود و همبستگی روزافزون در بین ما ایجاد شود.
اسقف رمزی گرمو: پیشوایان دینی باید الگوی خوبی برای مردم باشند تا اینکه بتوانند اعتماد مردم را جلب کنند مخصوصا نسل جوان را. دیگر مسئولیت رهبران دینی نگه داشتن دین و مذهب از آلودگی‌های دینی و هوس‌های نفسانی و خرافات مردمی است زیرا گاه امروزه از دین به عنوان ابزاری جهت تحقق بخشیدن به منافع شخصی یا گروهی که با اهداف دین در تعارض هستند استفاده می‌شود که منجر به لکه‌دار شدن چهره زیبای دین و پیام نورانی‌اش می‌شود.
